Viêm đại tràng là bệnh lý gây phiền toái lớn tới sinh hoạt và sức khỏe người bệnh. Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng có thể bắt nguồn từ các bệnh lý liên quan, môi trường sống, thói quen ăn uống hàng ngày hay thậm chí là do việc lạm dụng thuốc kháng sinh,...

Viêm đại tràng là bệnh lý gì?

Đại tràng (ruột già) là đoạn cuối của đường tiêu hóa, là nơi hấp thụ những phần dinh dưỡng còn sót lại từ các quá trình tiêu hóa trước đó. Các vi khuẩn trong đại tràng sẽ có tác dụng phân hủy các phần thức ăn không cần thiết thành phân, đại tràng bắt đầu kích thích lên hệ thần kinh tạo ra các cơn co bóp giúp đẩy chất thải ra khỏi cơ thể.

Các triệu chứng giúp nhận biết viêm đại tràng như đau thắt bụng, đi vệ sinh khó khăn, hỗn loạn (lúc phân lỏng lúc phân rắn)…. Bệnh kéo dài có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng

Viêm đại tràng được phân loại thành 2 dạng là cấp tính và mạn tính. Mỗi dạng bệnh lại do những nguyên nhân khác nhau gây ra và tùy vào việc xác định nguyên nhân gây bệnh mới có thể điều trị hiệu quả được.

  • Nguyên nhân chính gây ra viêm đại tràng cấp tính bao gồm:

Người bệnh ăn phải các loại thức ăn, nước uống không vệ sinh khiến cho các loại vi khuẩn, virus có hại dễ dàng xâm nhập vào cơ thể người bệnh, đặc biệt là đường tiêu hóa. Đại tràng chính là bộ phận cuối cùng của đường tiêu hóa, các chất thải, vi khuẩn độc hại sẽ bị dồn tới đại tràng sau quá trình tiêu hóa phía trước gây ra bệnh lý viêm đại tràng cập tính.

Sự rối loạn đông máu, xơ vữa động mạch, các vết sẹo, khối u,... cũng có thể là nguyên nhân gián tiếp gây ra viêm đại tràng do quá trình lưu thông máu tới các bộ phận khác bị tắc nghẽn, oxy không được cung cấp đủ để tạo tế bào mới khiến cho chức năng đại tràng bị rối loạn.

Người đang phải điều trị các bệnh liên quan tới vùng bụng bằng phương pháp xạ trị cũng sẽ có khả năng bị viêm đại tràng cao hơn bình thường.

Một số nguyên nhân khác có thể gây ra viêm đại tràng cấp tính như lạm dụng thuốc kháng sinh, một số bệnh liên quan từ hệ tiêu hóa,...

  • Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng mạn tính

Lao ruột thường là nguyên nhân phổ biến dẫn tới tình trạng viêm đại tràng mạn tính. Những bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh lao hoặc hiện tại đang điều trị lao ruột sẽ có nguy cơ cao bị viêm đại tràng. Người bệnh sẽ thường xuyên bị chán ăn, mệt mỏi, tiêu chảy,... thậm chí gây tắc ruột hay viêm màng bụng nếu không được điều trị kịp thời.

Nhiều trường hợp người bệnh mắc viêm đại tràng nhưng không rõ nguyên nhân, có thể là do bệnh nhân hay bị stress, căng thẳng quá độ do công việc dẫn tới triệu chứng chán ăn, đau bụng thành cơn, vệ sinh có thể ra máu và cơ thể suy nhược, giảm cân nhanh.

Cùng lắng nghe ý kiến của thầy thuốc ưu tú, Tiến sĩ, Bác sĩ CK II Nguyễn Thị Vân Anh, Nguyên Trưởng khoa Nội – Bệnh viện YHCT Trung ương để hiểu rõ thêm về nguyên nhân gây ra viêm đại tràng.

Làm gì để chẩn đoán viêm đại tràng

Khi có các triệu chứng của viêm đại tràng, người bệnh nên đi khám để có thể chẩn đoán chính xác bệnh và nguyên nhân gây bệnh để có phác đồ điều trị phù hợp. Muốn chẩn đoán viêm đại tràng, các bác sĩ sẽ căn cứ vào các dấu hiệu lâm sàng và kết quả xét nghiệm để xác định định bệnh:

Chẩn đoán viêm đại tràng thông qua các dấu hiệu lâm sàng

Nếu người bệnh xuất hiện những triệu chứng lâm sàng dưới đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của bệnh lý viêm đại tràng

  • Tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài, đôi khi là bị xen kẽ cả táo lỏng.
  • Bị đau bụng âm ỉ, cơn đau xuất hiện ở vị trí hố chậu trái, phải hoặc đau dọc theo khung đại tràng.
  • Thường xuyên chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu.
  • Mệt mỏi, chán ăn dẫn đến giảm cân.

Nếu nhiễm khuẩn nặng, một số trường hợp người bệnh có thể bị sốt.

Chẩn đoán viêm đại tràng thông qua xét nghiệm

Ngoài phương pháp chẩn đoán viêm đại tràng thông qua các dấu hiệu lâm sàng, các bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các xét nghiệm để nắm được chính xác nguyên nhân và tình trạng bệnh, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp cho người bệnh:

  • Xét nghiệm máu giúp kiểm tra số lượng tiểu cầu, bạch cầu và hồng cầu trong máu của người bệnh để đánh giá tình trạng nhiễm trùng, thiếu máu, chảy máu hay những bất thường xảy ra trong đại tràng.
  • Xét nghiệm mẫu phân của người bệnh: Mẫu phân sẽ được đem nuôi cấy tìm vi khuẩn hoặc tìm kiếm sự hiện diện của máu trong phân. Phương pháp này giúp loại bỏ các bệnh lý viêm nhiễm do vi khuẩn hay ký sinh trùng gây ra.
  • Nội soi đại tràng là việc cần thiết giúp xác định chính xác người bệnh có bị viêm đại tràng hay không: Khi nội soi đại tràng, bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi mềm đưa vào ống hậu môn và tiếp cận với đại trực tràng nhằm quan sát được những sự thay đổi bất thường bên trong niêm mạc ruột già.
  • Điện giải đồ thường được chỉ định cho bệnh nhân có triệu chứng tiêu chảy kéo dài nhằm kiểm tra được số lượng các chất vi lượng như Natri, Kali, Clorua có trong máu.

Ngoài ra, người bệnh có thể phải thực hiện các xét nghiệm như chụp X-quang, CT, MRI: những xét nghiệm này có thể giúp phát hiện những tổn thương ở mô mềm và tình trạng viêm nhiễm bên trong đại tràng của người bệnh.

Phác đồ điều trị viêm đại tràng theo hướng dẫn của Bộ Y tế

Nguyên tắc chung trong điều trị viêm đại tràng

  • Người bệnh nên được điều trị càng sớm càng tốt để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất. Khi bệnh ở giai đoạn mới khởi phát, phác đồ điều trị nên được tuân thủ ngay để hạn chế những tổn thương cho đại tràng và giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh hơn. Nếu người bệnh không sớm điều trị thì khả năng bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tình là rất cao, khi đó phác đồ điều trị cũng phức tạp hơn và bệnh khó điều trị, dễ tái phát hơn.
  • Nếu bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tính thì khi điều trị theo phác đồ đã được bác sĩ chỉ định cần phải kiên trì điều trị đúng và đủ liệu trình. Phác đồ điều trị bệnh mạn tính khác biệt hoàn toàn với bệnh cấp tính. Với bệnh cấp tính khi hết triệu chứng thì bệnh đã khỏi hoàn toàn nhưng với bệnh mạn tính thì không có nghĩa là hết bệnh bởi khi các triệu chứng không xuất hiện thì niêm mạc đại tràng vẫn đang trong tình trạng bị tổn thương, nếu tiếp xúc với thực phẩm bẩn, nhiễm khuẩn sẽ làm tình trạng viêm nặng lên khiến các đợt viêm đại tràng cấp tính trở lại.
  • Viêm đại tràng thường được gọi là bệnh “từ miệng” mà vào nên người bệnh cần hạn chế những loại thực phẩm cay nóng, nhiều mỡ….

Phác đồ điều trị viêm đại tràng

Phác đồ điều trị bệnh viêm đại tràng sẽ được bác sĩ dựa trên nguyên nhân gây bệnh và tình trạng diễn tiến của các triệu chứng để chỉ định thuốc phù hợp, phối hợp với chế độ dinh dưỡng, tập luyện, sinh hoạt hợp lý để bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả.

Và tùy từng giai đoạn mà người bệnh có thể áp dụng linh hoạt giữa điều trị nội khoa và ngoại khoa.

+ Phác đồ điều trị viêm đại tràng bằng nội khoa

Sử dụng thuốc Tây y là phương pháp điều trị nội khoa được áp dụng hầu hết cho các loại bệnh lý nói chung và viêm đại tràng nói riêng. Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc sau để điều trị bệnh viêm đại tràng:

  • Thuốc kháng sinh điều trị viêm đại tràng:

Thuốc kháng sinh sẽ được bác sĩ chỉ định cho các trường hợp người bệnh bị viêm đại tràng do nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng hay nhiễm lao.

Thời gian điều trị bằng thuốc kháng sinh thường kéo dài từ 5 – 7 ngày hoặc lâu hơn tùy theo tình trạng bệnh.

Một số loại kháng sinh thường dùng trong điều trị viêm đại tràng là Biseptol 480mg, Metronidazol 250mg, Ciprofloxacin 500mg…

  • Thuốc chống viêm điều trị viêm đại tràng:

Thuốc chống viêm là một trong những loại thuốc phổ biến khi điều trị viêm đại tràng nhằm cải thiện các triệu chứng liên quan đến bệnh như phù nề, viêm đỏ ở lớp niêm mạc đại tràng hay đau bụng, chướng bụng, tiêu chảy… Một số loại thuốc chống viêm thường được sử dụng trong điều trị viêm đại tràng: Sulfasalazine, Mesalamine, Balsalazide…

  • Thuốc chống tiêu chảy giúp cải thiện các triệu chứng của viêm đại tràng cấp tính

Thuốc chống tiêu chảy được các bác sĩ chỉ định cho các trường hợp người bệnh viêm đại tràng bị tiêu chảy kéo dài. Các thuốc tiêu chảy thường dùng cho bệnh nhân bị viêm đại tràng là: Actapulgite, Smecta, Loperamid…

  • Thuốc chống co thắt điều trị viêm đại tràng:

Thuốc chống co thắt được các bác sĩ chỉ định trong các trường hợp người bệnh bị co thắt đại tràng dẫn đến đau bụng và rối loạn chức năng hoạt động của đại tràng. Tùy tình huống mà bác sĩ có thể sử dụng một số loai thuốc như Phloroglucinol, Mebeverine, Trimebutin,…

  • Thuốc nhuận tràng:

Nếu bệnh nhân bị táo bón kéo dài thì các bác sĩ sẽ chỉ định thêm thuốc nhuận tràng trong phác đồ điều trị viêm đại tràng. Với tác dụng giữ nước, làm mềm phân và kích thích nhu động ruột, thuốc nhuận tràng giúp bệnh nhân đi đại tiện dễ dàng và đều đặn hơn. Các loại thuốc nhuận tràng thường dùng là Microlax, Forlax, Sorbitol,…

  • Thuốc giảm chướng bụng, đầy hơi:

Các thuốc này có thể giúp giảm triệu chứng đầy hơi, khó tiêu, chướng bụng ở bệnh nhân viêm đại tràng, các loại thuốc phổ biến như: Sorbitol, Carbophos…

  • Men vi sinh hỗ trợ cải thiện tình trạng viêm đại tràng:

Men vi sinh thường giúp tăng lợi khuẩn đường ruột và cải thiện chức năng tiêu hóa của đại tràng. Một số loại men vi sinh phổ biến là Bacillus clausii, Lactomin, Lactulose…

Sử dụng tân dược giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện tình các triệu chứng của bệnh, tuy nhiên, thuốc cũng gây ra một số tác dụng phụ nếu không sử dụng đúng cách. Trong quá trình điều trị, người bệnh cần phải tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Ngoài dùng tân dược, bệnh nhân có thể sử dụng các thuốc thảo dược được bào chế từ các bài thuốc cổ phương để vừa điều trị triệu chứng, lại vừa tăng cường công năng tỳ vị và đại tràng.

+ Điều trị viêm đại tràng bằng phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp cắt bỏ phần đại tràng bị nhiễm bệnh nếu tình trạng viêm nhiễm quá nghiêm trong. Đây thường là lựa chọn sau cùng để điều trị viêm đại tràng và thường sẽ được các bác sĩ chỉ định trong các trường hợp sau:

  • Bệnh nhân không phù hợp với phác đồ điều trị nội khoa, thường xuyên bị tái phát với tần suất ngày càng tăng và nghiêm trọng hơn.
  • Tình trạng bệnh nặng, kéo dài gây ra các vết viêm nhiễm, lở loét nghiêm trọng trong đại tràng.
  • Viêm đại tràng biến chứng xuất huyết, thủng đại tràng, giãn đại tràng hay ung thư đại tràng.

Điều trị viêm đại tràng bằng phẫu thuật (Ảnh minh họa)

Các bác sĩ sẽ dựa theo tuổi tác, thể trạng, vị trí và mức độ tổn thương của đại tràng ở người bệnh mà chỉ định phẫu thuật nội soi hay mổ hở. Hiện nay, phương pháp mổ nội soi đại tràng được áp dụng phổ biến hơn bởi mức độ an toàn, ít gây đau và chảy máu, người bệnh nhanh phục hồi hơn.

Sau khi làm phẫu thuật, người bệnh cần được nghỉ ngơi hợp lý, thực hiện chế độ dinh dưỡng đầy đủ và sinh hoạt lành mạnh để tình trạng bệnh mau lành.

Dinh dưỡng cho bệnh nhân bị viêm đại tràng

Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị viêm đại tràng đã được các bác sĩ chỉ định thì việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý cho người bệnh sẽ giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh hơn.

Khi xây dựng chế độ ăn uống hàng ngày, người bệnh cần tuân thủ những nguyên tắc sau:

  • Hạn chế ăn các món ăn chứa nhiều dầu mỡ, nếu người bệnh viêm đại tràng ăn nhiều chất béo sẽ gây ra cảm giác khó tiêu, đầy bụng và khiến tổn thương trong đại tràng lâu lành.
  • Người bệnh viêm đại tràng nên ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa để giảm gánh nặng cho đại tràng. Người bệnh viêm đại tràng cũng nên ăn thành nhiều bữa nhỏ để đại tràng dễ tiêu thụ và hấp thu chất dinh dưỡng.
  • Người bệnh ăn chín, uống sôi, kiêng ăn các loại rau sống, thực phẩm sống.
  • Người mắc viêm đại tràng hạn chế các loại đồ ngọt, đồ cay nóng và thức ăn nhanh, tránh chất kích thích như cà phê, thuốc lá,…
  • Nếu đang trong giai đoạn cấp tính, bị tiêu chảy, hãy sử dụng những thực phẩm giàu tinh bột và chế biến ở dạng lỏng để bổ sung nước cho cơ thể
  • Nếu người bệnh đang bị táo bón, hãy tăng cường sử dụng thực phẩm giàu chất xơ hòa tan như táo, chuối, khoai lang..

Hi vọng những thông tin trên có thể giúp người bệnh hiểu thêm về nguyên nhân gây viêm đại tràng, những biến chứng thường gặp và phác đồ điều trị viêm đại tràng hiệu quả. Để được tư vấn và theo dõi điều trị, người bệnh liên hệ tổng đài bác sĩ (miễn cước) 1800545435 / zalo 0916 561 338.